امروزه در دنیا کسب و کار ها را بر اساس صنعت، اندازه بیزینس، مقدار مالیات پرداختی و عوامل دیگر تقسیم بندی می کنند. یکی از رایج ترین انواع تقسیم بندی، بر حسب مدل های کسب و کار است که به طور سنتی به سه مدل عمدهی کسب و کار خدماتی، فروشی و تولیدی تقسیم میشوند؛ اما با توجه به پیچیدگی های دنیای امروز و هم پوشانی انواع مدل های کسب و کار در هر بیزینس، میخواهیم در این مقاله 7 نوع مهم از انواع مدل های کسب و کار را معرفی کنیم که اغلب شما احتمالا با مثال های آن آشنا هستید.
1- بازار آنلاین (online market)
بازار آنلاین به نوعی از مدل های کسب و کار اطلاق می‌شود که در آن محصولات و خدمات به صورت آنلاین و از طریق اینترنت به مشتریان فروخته میشوند. بازار آنلاین به شرکت‌ها این اجازه را می‌دهد تا به صورت برخط با مشتریان در سراسر دنیا ارتباط برقرار کنند و محصولات خود را به آنها ارائه دهند. این نوع خاص از مدل های کسب و کار می‌تواند در صنایع مختلفی مانند خدمات حمل و نقل، فروشگاه های خرده فروشی، فروشگاه های آنلاین، رستوران ها و غیره به کار گرفته شود.
مزیت این گروه از مدل های کسب و کار برای شرکت‌ها این است که به آنها این امکان را می‌دهد تا به صورت گسترده تری به مشتریان دسترسی داشته باشند و همچنین، با ارائه خدمات و محصولات آنلاین، به صرفه ترین راه برای خریداران ارائه میدهند. با توجه به روند رشد اینترنت و استفاده بیشتر مردم از اینترنت در سراسر جهان، این مدل های کسب و کار (بازار آنلاین) به سرعت در حال رشد هستند و به شرکت‌ها فرصتی را برای توسعه سریعتر می‌دهد.
شرکت علی بابا یکی از موفق ترین نمونه ها برای این نوع از مدل های کسب و کار در جهان است. این شرکت در سال ۱۹۹۹ توسط جک ما در چین تاسیس شد و مرجع اصلی خرید آنلاین در چین به شمار می‌رود. علی بابا به عنوان یک بازار آنلاین، به فروشندگان اجازه می‌دهد تا محصولات خود را به مشتریان در سراسر جهان ارسال کنند. همچنین، مشتریان می‌توانند به راحتی به محصولات مختلف دسترسی داشته باشند و با استفاده از امکاناتی مانند نظرات مشتریان و امتیاز دهی به محصولات، تصمیم خرید بهتری بگیرند.
2- تجارت الکترونیک (E-commerce)
تجارت الکترونیک و بازار آنلاین دو مورد از مدل های کسب و کار شبیه به هم هستند که در عین شباهت دارای تفاوت هایی نیاز میباشند. تفاوت اصلی تجارت الکترونیک و بازار آنلاین در این است که در بازار آنلاین فروشنده های مختلفی در یک وبسایت، کالای خود را ارائه میدهند؛ اما در تجارت الکترونیک، یک فروشنده در یک سایت مربوط به خود کالایش را به فروش میرساند. تجارت الکترونیک نیز نوعی از مدل های کسب و کار محسوب می شود که به فروش کالاها و خدمات از طریق اینترنت یا شبکه‌های دیگر ارتباطی میپردازد. این شیوه‌ی تجارتی در دنیای امروز بسیار رایج است.
شرکت آمازون پر سود ترین شرکت تجارت الکترونیک در جهان است. آمازون در سال ۱۹۹۵ توسط جف بزوس در ایالات متحده تأسیس شد و امروزه به یکی از بزرگترین شرکتهای دنیا در زمینه‌ی فروش کالاها و خدمات آنلاین مبدل شده است. آمازون با ارائه‌ی خدماتی مانند فروش کتاب، لوازم الکترونیکی، پوشاک، لوازم خانگی، فیلم، موسیقی، غذا و غیره به مشتریان در سراسر جهان، توانسته است با اقتدار بالایی بازار خرده فروشی جهان را قبضه کند.
این شرکت با ارائه‌ی خدماتی مانند پرداخت آنلاین، حمل و نقل، بسته‌بندی و ارسال، بازگشت کالا و خدمات پس از فروش، به مشتریان خود راحتی و رضایت بالایی را در فرآیند خرید فراهم کرده است. همچنین، شرکت آمازون با رتبه‌ی چهارم در لیست شرکتهای با ارزش جهانی از نظر نشریه Forbes، یکی از شرکتهای پیشتاز در زمینه استفاده از تکنولوژی در فرآیند فروش و خدمات مشتریان است.
3- شرکت های تجمعی یا گردآورنده
مزیت این مدل خاص از انواع مدل های کسب و کار این است که در این مورد با به دست آوردن کنترل و یا مالکیت تجمعی بر شرکت های کوچک یا شغل افراد در صنایع مختلف، میتوان به صورت گسترده‌تری در بازار حضور یافت و از این طریق، فرصت رشد و توسعه بیشتری را داشت که فایده آن هم برای شرکت جمع آورنده بیشتر است و هم برای شاغلین یا شرکت های کوچکی که قبلا به صورت مستقل از یکدیگر فعالیت می کردند و حال به صورت یک واحد درآمدهاند.
شرکتهای تجمعی یا Conglomerates، گونه ای از مدل های کسب و کار هستند که در آنها یک مجموعه از شرکت‌ها و برندها، تحت یک مدیریت و کنترل مشترک قرار می‌گیرند. شرکت اوبر (Uber) نیز یکی از نمونه های بارز از مدل های کسب و کار تجمعی است. اوبر در حوزه‌ی حمل و نقل فردی فعالیت می‌کند و از طریق ارائه‌ی خدمات تاکسی، تحویل غذا و ارائه‌ی خدمات پیک از طریق اپلیکیشن موبایل میپردازد.
در حال حاضر اوبر در بیش از ۶۰۰ شهر جهان فعالیت دارد. به عبارت دیگر میتوان گفت که در هر شهری که اوبر فعالیت دارد، اغلب رانندگان تاکسی، رستوران ها و کافی شاپ های آن شهر را به صورت یک مجموعه دور هم گردآوری کرده است. اوبر همچنین با جذب سرمایه‌گذاری‌های بزرگ، از جمله سرمایه‌گذاری شرکت تحقیقاتی گوگل، به رشد و توسعه خود در صنعت حمل و نقل فردی پرداخته است.
4- شرکت های تقاضا محور (Demand-Driven Companies)
شرکتهای تقاضا محور، شاخه ی دیگری از مدل های کسب و کار هستند که فعالیت‌های خود را با تمرکز بر نیازهای واقعی و الزامات مشتریان خود، انجام میدهند. شرکتهای تقاضا محور در تلاشند تا با توجه به نیازها و الزامات مشتریان، محصولات و خدماتی با کیفیت بالا و قیمت مناسب ارائه دهند. برای این کار، این شرکت‌ها به دنبال تحلیل بازار و داده‌های مرتبط با مشتریان، برای بهبود محصولات و خدمات خود هستند و از این طریق، توانسته‌اند با موفقیت در بازار حضور یابند.
شرکت Rover یک شرکت تقاضا محور در حوزه خدمات پرورش حیوانات خانگی است. این شرکت با توجه به نیازهای واقعی مشتریان خود، خدماتی را ارائه می‌دهد که به آنها کمک می‌کند تا بهترین شرایط مراقبت و پرورش برای حیوانات خانگی خود داشته باشند. Rover به عنوان یک پلتفرم آنلاین برای پرورش حیوانات خانگی، از تکنولوژی های مختلفی برای ایجاد تعامل بین مالکان حیوانات خانگی و مراقبت کنندگان متخصص استفاده می‌کند. این شرکت امکاناتی مانند خدمات مراقبت از حیوانات، پرورش و آموزش حیوانات، پیاده‌سازی برنامه‌های تغذیه و تحرک و خدمات نگهداری از حیوانات را ارائه می‌دهد.
5- کمپانی های اشتراکی (Sharing Economy Companies)
شرکتهای اشتراکی، در بین مدل های کسب و کار نسبتا جدید هستند. این شرکت ها به کاربران خود اجازه میدهند که محصولات و خدمات خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. در این شرکت‌ها، افراد می‌توانند به صورت آنلاین به دنبال مشتریان برای به اشتراک گذاری محصولات و خدمات خود بگردند و به عنوان مالکان محصولات یا خدمات خود، درآمد کسب کنند. در عین حال، مشتریان نیز می‌توانند به صورت آنلاین به دنبال محصولات و خدماتی با کیفیت و با قیمت مناسب بگردند. شرکتهای اشتراکی مزایایی مانند کاهش هزینه‌ها، بهبود دسترسی به محصولات، کاهش تلفات و افزایش درآمد را فراهم می‌کنند.
شرکت Netflix نیز یکی از شرکتهای اشتراکی در حوزه سرویس پخش فیلم و سریال در سطح جهان است. این شرکت با ارائه‌ی خدمات پخش و فروش حق اشتراک فیلم و سریال آنلاین، به کاربران خود امکان می‌دهد تا به محتوای متنوعی از فیلم‌ها و سریال‌هایی که در این پلتفرم آنلاین موجود است، دسترسی داشته باشند. کاربران پس از پرداخت حق اشتراک می‌توانند به صورت دائمی به فیلم‌ها و سریال‌های مورد علاقه خود دسترسی داشته باشند و در عین حال، شرکت Netflix نیز به عنوان مالک این محتوا، درآمد قابل توجهی به دست می‌آورد.
6- سرویس های فریمیوم
واژه freemium، از ترکیب دو عبارت free + premium ایجاد شده است و احتمالا سرویس شناخته شده ای در بین مدل های کسب و کار هستند که در آن امکانات اولیه و اساسی یک سرویس یا محصول، به رایگان در اختیار همه قرار میگیرد و در صورت پرداخت مبلغ، همان سرویس یا محصول با امکانات و ویژگی های بهتری در اختیار قرار میگیرد. یکی از شرکتهای فریمیوم، شرکت یوتیوب است.
یوتیوب به عنوان یکی از بزرگترین غول های فعال در این شاخه از مدل های کسب و کار در جهان، محتوای متنوعی از ویدیوهای تفریحی، آموزشی، موسیقی، فیلم و سریال را ارائه می‌دهد. با ارائه‌ی این محتوا با کیفیت بالا و به صورت رایگان، یوتیوب توانسته است جایگاه برتری را در بازار پخش ویدیو آنلاین به دست آورد. با عضویت در سرویس premium یوتیوب، شما میتوانید ویدیو ها را بدون پخش آگهی تبلیغاتی و اتلاف وقت تماشا کنید و علاوه بر آن اجازه دانلود ویدیو ها و تماشای آن به صورت آفلاین را دارید؛ همچنین در این حالت میتوان ویدیو ها را در پس زمینه پخش کرده و همزمان از برنامه های دیگر استفاده کنید.
7- کمپانی های وابسته (Affiliate Companies)
شرکتهای وابسته یا Affiliate Companies، با شکل خاصی از مدل های کسب و کار میگویند که با شرکتهای دیگر همکاری می‌کنند تا محصولات و خدمات خود و شرکت مرتبط با خود را تبلیغ کنند و به فروش برسانند. در این روش، شرکت وابسته محصولات شرکت مرتبط با خود را به مشتریان خودش معرفی می‌کند و اگر این محصولات فروخته شوند، کمیسیونی را از شرکت مرتبط با خود دریافت می‌کند. یکی از مثال‌ها برای این گونه از مدل های کسب و کار، شرکت Ebates است.
به طور خلاصه، Ebates با ارجاع افراد به وب‌سایت‌های خرید، در سود حاصل از فروش با فروشندگان سهیم شده و از این طریق درآمد تبلیغاتی کسب می‌کند. آنها همچنین پیشنهاد می کنند که بخشی از درآمد تبلیغاتی خود را به کاربران سایت بازپرداخت کنند، که آنها را تشویق می کند تا بیشتر از طریق Ebates به خرید ادامه دهند. شیوه پیاده شده در این مدل از کسب و کار باعث می شود Ebates درآمد افزوده بیشتری از تبلیغات کسب کند.
جمع بندی
در این مقاله قصد داشتیم با بررسی انواع مدل های کسب و کار شناخته شده و بزرگ در دنیا، علاوه بر آشنایی اولیه با یک سری مفاهیم، ایده هایی را نیز در اختیار شما خواننده گرامی قرار دهیم تا در صورت علاقه برای مطالعه بیشتر، شما را در کسب و کار خود یاری کنیم. همانطور که میدانید مدل های کسب و کار محدود به موارد مذکور در این مقاله نمی شود و تعداد بیشماری از مدل های کسب و کار دیگر وجود دارند که با آگاهی از هر کدام آن ها میتوانید به بهبود کسب و کار فعلی یا آینده خود کمک کنید.
