در سالهای اخیر، موضوع مالیات پزشکان به یکی از مهمترین دغدغههای صنفی جامعه پزشکی تبدیل شده است. از یکسو دولت و سازمان امور مالیاتی بهدنبال شفافسازی درآمدها و افزایش درآمدهای مالیاتی کشور بودهاند، و از سوی دیگر پزشکان با افزایش فشارهای قانونی و مالیاتی مواجه شدهاند. در این میان، نقش سازمان نظام پزشکی بهعنوان نماینده قانونی و صنفی جامعه پزشکی در حمایت، مطالبهگری و مدیریت این چالشها پررنگتر از همیشه شده است.
این مقاله به تحلیل و ارزیابی عملکرد سازمان نظام پزشکی در زمینه مالیات پزشکان طی چهار سال گذشته (۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴) میپردازد؛ اینکه چه اقداماتی انجام شده، کجا کمکاری یا موفقیت رخ داده، و چه مسیری برای آینده میتوان پیشنهاد داد.

مرور کلی سیاستهای مالیاتی اعمالشده از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴
در چهار سال اخیر، سازمان امور مالیاتی کشور با رویکرد «شفافیت درآمدی» سیاستهای مالیاتی مشاغل پزشکی را بهصورت جدیتری اجرا کرده است:
- الزام استفاده از کارتخوان متصل به سامانه مالیاتی
- اتصال تراکنشهای بانکی پزشکان به سامانههای مالیاتی
- حذف معافیتهای سنتی برخی خدمات درمانی
- تسریع در اجرای قانون پایانههای فروشگاهی
- سختگیری در بررسی اظهارنامهها و تطبیق با دادههای بانکی
این تغییرات، تأثیر مستقیم بر عملکرد و نگرش پزشکان گذاشت و در نتیجه، واکنش نظام پزشکی بهعنوان مرجع صنفی اهمیت ویژهای یافت.
اقدامات نظام پزشکی در مقابل سیاستهای مالیاتی
سازمان نظام پزشکی در این دوره اقداماتی انجام داد که میتوان آنها را در چند محور اصلی بررسی کرد:
الف) موضعگیری رسمی در دفاع از شأن پزشک
در واکنش به جوسازیهای رسانهای و فشارهای مالیاتی، نظام پزشکی بارها در بیانیهها و مصاحبهها تأکید کرد که پزشکان از مالیات فرار نمیکنند، اما به سیاستهای ناعادلانه و ناهماهنگ اعتراض دارند.
ب) مذاکره با سازمان امور مالیاتی
در چندین دوره، جلساتی میان نمایندگان نظام پزشکی و سازمان امور مالیاتی برگزار شد تا درباره تعیین ضرایب مالیاتی، نحوه بررسی حسابها و مشمولان معافیت گفتوگو شود.
ج) اطلاعرسانی و آموزش اعضا
در سالهای اخیر، نظام پزشکی اقدام به برگزاری وبینارها، کارگاهها و انتشار اطلاعیههایی برای آگاهیرسانی درباره قوانین جدید مالیاتی کرده است.

نقاط قوت عملکرد نظام پزشکی در حوزه مالیات
ورود به گفتوگوی حاکمیتی با سازمان مالیاتی:
سازمان نظام پزشکی توانست بهعنوان صدای رسمی پزشکان در جلسات تصمیمسازی حضور یابد، ضرایب برخی گروههای شغلی را اصلاح کند و جلوی اجرای سراسری برخی بخشنامههای ناعادلانه را بگیرد.
تقویت نقش رسانهای و افکار عمومی:
نظام پزشکی توانست روایت پزشکان از فشار مالیاتی را به رسانهها منتقل کند و مانع یکطرفه جلوه دادن ماجرا شود.
پیگیری برخی موارد فردی یا گروهی:
در مواردی نظام پزشکی توانست پروندههای مالیاتی سنگین پزشکان را با رایزنی کاهش داده یا به کارشناسی مجدد برساند.
نقاط ضعف و چالشها نظام پزشکی و مالیات پزشکان
کمتحرکی در سیاستگذاری پیشگیرانه:
نظام پزشکی بیشتر در واکنش به تصمیمات مالیاتی عمل کرد تا اینکه خود ابتکار عمل داشته باشد یا طرحی جامع ارائه دهد.
ضعف در شفافسازی سازوکار مالیات عادلانه:
شاید مهمترین ضعف، ناتوانی در تولید و تبیین یک مدل جایگزین یا عادلانه برای مالیاتستانی از پزشکان بود. جامعه پزشکی انتظار داشت نظام پزشکی فراتر از اعتراض، راهکار نیز ارائه کند.
پراکندگی مواضع بین شعب و سطوح مختلف:
گاهی مواضع بین نظام پزشکی کل و شعب استانی هماهنگ نبود که موجب سردرگمی پزشکان در امور مالیاتی شد.
واکنش جامعه پزشکی به اقدامات نظام پزشکی و مالیات پزشکان
در میان پزشکان، دیدگاهها نسبت به عملکرد نظام پزشکی در زمینه مالیات متفاوت بوده است:
- برخی معتقدند این سازمان عملکرد قابل قبولی در دفاع از حقوق پزشکان داشته است.
- گروهی دیگر معتقدند نظام پزشکی باید موضعگیریهای جدیتر، ساختارمندتر و مطالبهگرانهتری اتخاذ میکرد.
- بسیاری از پزشکان از عدم ارائه خدمات مشاورهای و حقوقی مؤثر در مواجهه با مالیاتهای سنگین ناراضیاند.

جایگاه قانونی نظام پزشکی و مالیات پزشکان
اگرچه نظام پزشکی خود نهاد قانونگذار مالیاتی نیست، اما طبق وظایف صنفی:
- باید از منافع شغلی پزشکان دفاع کند
- باید آموزشها و تسهیلاتی برای تطبیق اعضا با قوانین فراهم کند
- میتواند در مقام مشاور در تدوین مقررات مرتبط مشارکت کند
- حق دارد از مسیرهای قانونی به سیاستهای ناعادلانه اعتراض کند.
اینها ابزارهایی است که اگر بهدرستی استفاده شود، میتواند تأثیرگذار باشد.
پیشنهاداتی برای بهبود عملکرد نظام پزشکی در آینده
🔹 ایجاد یک کمیته دائمی «مشاوره مالیاتی و حقوقی» در تمام سازمانهای استانی و مرکزی
🔹 تعریف «نقشه راه مالیاتی» برای پزشکان و انتشار آن در قالب کتابچه دیجیتال
🔹 توسعه خدمات آنلاین مشاوره مالیاتی در سایت رسمی نظام پزشکی
🔹 تدوین طرح پیشنهادی برای الگوی مالیاتی عادلانه پزشکان و ارائه به دولت و مجلس
🔹 پیگیری قانونی موارد تضییع حق پزشکان از طریق سازمان بازرسی، دیوان عدالت اداری یا نهادهای نظارتی
نتیجهگیری
چهار سال گذشته، یکی از پرتلاطمترین دورهها برای نظام پزشکی و مالیات پزشکان بوده است. از سویی نهادهای مالیاتی تلاش داشتند مسیر مالیاتستانی را شفاف و سریع کنند، و از سوی دیگر پزشکان انتظار داشتند این فرایند با عدالت، احترام و حمایت صنفی بیشتری همراه باشد.
سازمان نظام پزشکی در این میان نقش واسطه، مدافع و گاه منتقد را ایفا کرد؛ اما هنوز فاصله قابلتوجهی بین خواستههای جامعه پزشکی و توان پاسخگویی این نهاد وجود دارد.
با ورود به سال ۱۴۰۴ و پویاتر شدن سیستمهای مالیاتی، نظام پزشکی ناگزیر است ساختارها و ابزارهای خود را تقویت کند، تعاملات هوشمندانهتری با قانونگذاران داشته باشد تا پزشکان در این مسیر با چالش های کمتری مواجه شوند.